Biopsja prostaty

Biopsja prostaty jest to procedura zabiegowa polegająca na pobraniu przy pomocy specjalnej igły od kilku do kilkudziesięciu wycinków (fragmentów tkanki) z gruczołu krokowego. W ten sposób uzyskuje się materiał, który po specjalnym utrwaleniu i wybarwieniu jest poddawany ocenie mikroskopowej pod kątem występowania komórek nowotworowych (tzw. badanie histopatologiczne). Ocena histopatologiczna jest przeprowadzana przez wykwalifikowanego specjalistę. W trakcie badania ocenia się nie tylko ewentualne występowanie raka, ale również określa się jego typ i tzw. zróżnicowanie komórkowe, co w istocie oznacza stopień agresywności (złośliwości) guza. Służy do tego tzw. skala Gleasona, która może pojawić się na Pańskim wyniku badania jeśli będzie on dodatni.

Biopsja prostaty wykonywana jest pod kontrolą ultrasonografii przezodbytniczej. Badanie usg jest zawsze pierwszym etapem biopsji. W celu jego wykonania powoli wprowadza się głowicę o średnicy około 1cm, zabezpieczoną jałową osłonką i pokrytą żelem nawilżającym. Badanie to nie jest bolesne natomiast może wiązać się z ograniczonym dyskomfortem. Po wprowadzeniu głowicy dokonuje się oceny anatomii i wielkości prostaty. Następnie pod kontrolą usg zwykle podawane jest znieczulenie miejscowe. Polega ono na ostrzyknięciu środkiem znieczulającym tkanek przylegających do prostaty. Dzięki temu pobieranie wycinków nie będzie wiązało się z nasilonym bólem. Po podaniu znieczulenia, specjalną igłą o średnicy ok 1,5 mm pobierane są wycinki. Miejsca ich pobrania są ściśle określone, co jest kontrolowane przez ultrasonografię przezodbytniczą przez cały czas trwania biopsji. Liczba pobieranych wycinków może być różna i waha się od kilku do ponad 20. Standardowo podczas biopsji pobiera się 12 wycinków, jednak decyzja o ich liczbie w każdym przypadku jest indywidualnie podejmowana przez urologa i uzależniona od wielu czynników, takich jak wiek i stan zdrowia Pacjenta, wynik badania palcem przez odbytnicę, wynik PSA, wielkość prostaty, czy aktualnie wykonywana biopsja jest pierwszym, czy też kolejnym badaniem.

Ryc. 1. Przezodbytnicza biopsja prostaty

Kiedy wykonuje się biopsję prostaty?

Wskazaniem do przeprowadzenia tego zabiegu jest przede wszystkim podejrzenie nowotworu gruczołu krokowego. Urolog może zalecić przeprowadzenie tego zabiegu w przypadku:

• nieprawidłowego wyniku badania prostaty palcem przez odbytnicę (per rectum)
• nieprawidłowego wyniku badania PSA we krwi
• jeśli wcześniej wykonana biopsja prostaty nie potwierdziła nowotworu, ale w kolejnych badaniach obserwowano stały wzrost wyników badania PSA
• jeśli wcześniej wykonana biopsja wykazała występowanie w prostacie komórek nieprawidłowych (atypowych), które jeszcze nie spełniały kryteriów komórek raka stercza
• w wybranych przypadkach biopsja może być wykonana ponownie u pacjentów z już rozpoznanym rakiem stercza niskiego ryzyka, którzy nie rozpoczęli aktywnego leczenia lecz są poddani ścisłej obserwacji

Biopsja może być wskazana w rzadkich przypadkach po przebytym już leczeniu raka prostaty i wówczas ma na celu rozpoznanie wznowy miejscowej nowotworu.

Biopsja prostaty – ryzyko

Z przeprowadzeniem biopsji stercza związane jest ryzyko wystąpienia pewnych następstw i powikłań:

• infekcja – ponieważ pobranie wycinków wykonywane jest na drodze przezodbytniczej, po biopsji może rozwinąć się infekcja układu moczowego, prostaty oraz jąder i najądrzy. Obecnie standardowo stosuje się profilaktykę zakażeń, polegającą na podaniu antybiotyku na kilka minut przed wykonaniem biopsji . Często stosowanym schematem profilaktyki jest doustne przyjmowanie antybiotyku na kilka dni przed i po biopsji. Dzięki temu powikłania infekcyjne zdarzają się bardzo rzadko i w swojej najcięższej postaci tzw. urosepsy dotyczą mniej niż 1% pacjentów, jednak ich wystąpienia nie można całkowicie wykluczyć. Jeśli zaobserwuje Pan u siebie ból w okolicy krocza, podbrzusza i moszny z towarzyszącymi zaburzeniami oddawania moczu i gorączką powyżej 38 st. C należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala w którym wykonano biopsję. W bardzo rzadkich przypadkach mogą rozwinąć się poważne powikłania septyczne, wymagające kilkudniowego intensywnego leczenia przeciwzapalnego w warunkach szpitalnych.
• krwawienie – po biopsji może Pan obserwować krwawienie z odbytnicy oraz obecność krwi w moczu, stolcu i nasieniu. Jest to częste następstwo zabiegu i zwykle nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia pacjenta oraz ustępuje samoistnie po upływie 1-2 tygodni. Aby ograniczyć krwawienie należy w pierwszych 3 dniach po biopsji unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, przyjmować dużą ilość płynów (powyżej 2,5l / dobę) oraz stosować zaleconą profilaktykę antybiotykową. Należy pamiętać, że stosowanie leków hamujących krzepnięcie krwi może znacznie nasilać krwawienie po zabiegu, dlatego nie powinno się ich przyjmować na 7 dni przed zabiegiem i przez okres 2 tygodni po biopsji.
• zaburzenia w oddawaniu moczu – u niektórych mężczyzn po biopsji mogą pojawić się trudności w oddawaniu moczu, a w bardzo rzadkich przypadkach konieczne może być wprowadzenie cewnika do pęcherza moczowego. Najczęstszymi przyczynami tych zaburzeń jest obrzęk błony śluzowej cewki moczowej, lub obecność w cewce lub pęcherzu moczowym skrzepów krwi. W przypadku wystąpienia nasilonych dolegliwości związanych z utrudnionym oddawaniem moczu należy pilnie zgłosić się do oddziału urologicznego.

Jak przygotować się do biopsji prostaty?

Zwykle biopsja stercza wykonywana jest bez konieczności przyjmowania do szpitala w warunkach ambulatoryjnych. Niezbędne jest zabranie ze sobą całej dostępnej dokumentacji medycznej, w tym wyniku PSA, wyników badań obrazowych (opis w formie pisemnej oraz płyta CD/DVD z nagranym badaniem), kart wypisowych z innych oddziałów, a także od lekarza rodzinnego, wyników zlecanych przed operacją, konsultacji specjalistycznych, informacji o przyjmowanych na stałe lekach, informacji i „paszportów” dotyczących implantów, wymaganych skierowań i dokumentów potwierdzających tożsamość i ubezpieczenie zdrowotne. Proszę też nie zapomnieć o dokumentach które mogą być potrzebne do wypełnienia dokumentacji medycznej (NIP zakładu pracy, legitymacja Honorowego Dawcy Krwi, Kombatanta/Osoby Represjonowanej).

Bardzo istotne jest udzielenie lekarzowi dokładnych informacji o stosowanych lekach ze szczególnym uwzględnieniem leków hamujących krzepnięcie krwi. Proszę o przygotowanie nazw leków, które Pan stosuje i o zapisanie ich na kartce. NALEŻY PAMIĘTAĆ, ŻE WIĘKSZOŚĆ LEKÓW HAMUJĄCYCH KRZEPNIĘCIE KRWI MUSI BEZWZGLĘDNIE ZOSTAĆ ODSTAWIONA NA KILKA DNI PRZED BIOPSJĄ.

Zabieg pobrania wycinków z prostaty zwykle wykonywany jest w trybie jednodniowym i nie wiąże się z koniecznością hospitalizacji. Sam zabieg trwa ok. 20 – 30 minut, jednakże wszystkie procedury związane z jego przeprowadzeniem mogą zająć do kilku godzin, co należy uwzględnić przy planowaniu innych aktywności w tym dniu.

Spożywanie posiłków i napojów w dniu biopsji nie jest zabronione. Zalecamy spożycie w dniu zabiegu lekkiego śniadania i ew. zabranie ze sobą napojów. Bezpośrednio po biopsji zostanie Pan zwolniony do domu i otrzyma Pan receptę na antybiotyk oraz szczegółowe zalecenia odnośnie dalszego postępowania

Po biopsji

Po biopsji stercza zaleca się stosowanie przez okres kilku dni profilaktyki antybiotykowej, spożywanie min. 2,5 l płynów na dobę oraz unikanie dużego wysiłku fizycznego. Stosowanie się do powyższych zaleceń pozwoli zminimalizować ryzyko powikłań. Prawdopodobnie przez 1-2 tygodnie po zabiegu będzie Pan obserwował obecność krwi w stolcu, nasieniu i moczu. Proszę skontaktować się z urologiem prowadzącym jeśli stwierdzi Pan występowanie:

• gorączki
• nasilonego, lub przedłużającego się krwawienia
• narastającego z czasem bólu w okolicy krocza i podbrzusza
• nasilonych zaburzeń oddawania moczu

Po upływie kilkunastu dni od biopsji w rejestracji otrzyma Pan wynik badania histopatologicznego. Po uzyskaniu wyniku badania należy w każdym przypadku zgłosić się do urologa prowadzącego.